Ecosystemisch kijken en denken biedt ons een andere lens om naar onze wereld te kijken. In plaats van problemen te isoleren, zien we een complex web van relaties en interacties. Deze holistische benadering is cruciaal om de complexe maatschappelijke uitdagingen van vandaag aan te gaan, zowel op de mondiale schaal, het macroniveau als op het meso- en microniveau.
Wat is ecosystemisch kijken?
Ecosystemisch kijken en denken verwijst naar natuurlijke ecosystemen als ultiem voorbeeld van wendbaarheid in de complexe samenhang en wisselwerking tussen verschillende organismen en hun omgeving. Ecosystemen hebben de unieke gave om zich snel te kunnen transformeren en een nieuw evenwicht te vinden wanneer ingrijpende wijzigingen zich voordoen.
Ecosystemisch denken vergelijkt de samenleving met een natuurlijk ecosysteem: een dynamisch geheel waarin alle entiteiten (mensen, collectieven, structuren, omgeving, natuurlijke hulpbronnen…) met elkaar verbonden zijn en elkaar beïnvloeden. Anders dan klassiek denken in structuren, sectoren, verenigingen, toegewezen verantwoordelijkheden enz., is ecosystemisch kijken het geheel aanschouwen. Het is kijken over de grenzen van bestaande structuren. Het gaat om het begrijpen van onderlinge relaties en het erkennen dat kleine veranderingen impact hebben op het volledige ecosysteem. Door ecosystemisch te kijken en te denken worden andere kansen en mogelijkheden zichtbaar die in klassieke benadering verscholen blijven.
Ecosystemisch kijken helpt ons om de complexiteit van maatschappelijke uitdagingen beter te begrijpen door ze te zien als onderdeel van een groter geheel. Door te erkennen dat veel problemen met elkaar verweven zijn, zien we andere manieren om hier samenhangend op in te spelen.
Ecosystemisch kijken, biedt ons een kader om een lokale gemeenschap in haar volledigheid vast te pakken en ons daarin te bewegen. We zien verbanden en relaties. Door deze in kaart te brengen, kunnen we beter begrijpen hoe de gemeenschap functioneert en waar kansen liggen voor verbetering.
Hoe past burgerschap en burgerinitiatief daarin?
Door een ecosystemische benadering van de lokale gemeenschap komt burgerschap sterk op de voorgrond. Dit perspectief helpt ons om verder te kijken dan bestaande structuren en traditionele rollen, waardoor we zien waar mensen vanuit hun eigen initiatief en betrokkenheid een verschil kunnen maken. We ontdekken waar knopen ontward kunnen worden door de inzet van de talenten, expertise en energie van de mensen die in die gemeenschap wonen. Zo kan burgerschap bestaande initiatieven versterken en aanvullen of is het net de missing link om beweging te krijgen in een maatschappelijke uitdaging.
Een ecosystemisch perspectief is per definitie inclusief
In plaats van vast te houden aan structuren of het indelen van mensen in doelgroepen erkent deze benadering dat alle individuen, groepen en organisaties deel uitmaken van een groter netwerk van relaties en interacties. Diversiteit wordt hierbij gezien als eigenschap van samenleven, niet als een last. Door voorbij traditionele segmentaties te kijken en de focus te leggen op de aanwezige talenten, kennis, ervaring en middelen binnen de gemeenschap, ontstaat er ruimte voor nieuwe verbindingen en onverwachte samenwerkingen. Dit zorgt ervoor dat maatschappelijke uitdagingen niet vanuit afzonderlijke invalshoeken worden benaderd, maar dat er juist unieke mogelijkheden zichtbaar worden die anders over het hoofd worden gezien.
Een ecosystemische kijk is per definitie inclusief omdat hij gericht is op het beter begrijpen van de lokale gemeenschap. Hoe meer verschillende perspectieven we begrijpen, hoe groter ons ecosystemisch inzicht. Deze permanent onderzoekende houding stelt ons in staat om steeds meer te leren over het functioneren van een gemeenschap, waardoor we ook mechanismen van uitsluiting of ongelijkheid beter leren begrijpen en zicht krijgen op de ruimere condities die ze in stand houden of versterken.
