Leidinggeven en samenwerken

Mondelinge geschiedenis - deel 5: over het thema Leidinggeven en samenwerken

Deze tekst - zonder audiofragmenten – beschrijft de pioniersrol in Vlaanderen van de Stichting Lodewijk de Raet met betrekking tot bedrijfskadervorming en M.G.O. (Mens - Groep - Organisatie). We vullen dit aan met de biografische gegevens van de twee stafmedewerkers die het langst aan het project hebben bijgedragen: Arnold Herrebout en Mieke De Veuster. Dit is tevens een eerbetoon aan Arnold Herrebout, die toch het gezicht geweest is van dit project.

Lees meer over:
Pionier in bedrijfskadervorming in Vlaanderen vanaf 1952
Werken met mensen en groepen
Het project ‘Mens - Groep - Organisatie’
Overzicht van de programma’s in het project Mens – Groep – Organisatie
Samenwerking met andere projecten
Krachtlijnen in de ontwikkeling van het project Mens - Groep - Organisatie van 1989 tot 2004
Hoe het verder gaat?

Pionier in Bedrijfskadervorming in Vlaanderen vanaf 1952 

Na de tweede Wereldoorlog kende Vlaanderen een sterke economische groei. De infrastructuur werd in snel tempo hersteld: in 1948 kwam de productie opnieuw op het niveau van voor de oorlog. Het Marshallplan 1948-1952 versnelde de groei in de Vlaamse ondernemingen en KMO’s en legde ook de klemtoon op de opleiding van de medewerkers. Vooral het nieuwe middenkader ontbrak het aan de nodige kennis van nieuwe technologieën en vaardigheden van modern leidinggeven.

Op initiatief van Fernand Rogiers, Prof. Toegepaste Economie en Eugene De Facq, van het pas opgerichte Vlerick-instituut, vonden de eerste studieweken “Arbeid, Bedrijf en Samenleving” plaats. Later werd ingezoomd op de versterking van het middenkader met “De man in het midden” en in 1965  met “de vrouw in het bedrijf”. Ook met programma’s op aanvraag werkte de Stichting Lodewijk de Raet aan bijsturen van de opleiding van Vlaamse werknemers.

Werken met mensen en groepen  

De zestiger jaren lieten een spectaculaire omwenteling zien in de sociale (gezags)verhoudingen. Het ontstaan van werkoverleg en vormen van arbeidersparticipatie zorgden voor nieuwe programma’s die deze ontwikkelingen naar Vlaanderen vertaalden. Medewerkers waren o.m. Eugene De Facq, Renaat Roels, Walter Van Espen, Fernand Broucke en John Mariën.

In december 1960 vond in Gent de studieweek “Groepswerk en vernieuwing van het verenigingsleven“ plaats, onder begeleiding van C.F. Wieringa en Renaat Roels. Dat leidde tot programma’s “Discussies leiden in kleine en grote groepen”, bedoeld voor het verenigingsleven. Vanaf 1966 bouwde de Stichting deze programma’s verder uit met “Groepsoverleg”, met Annie Mattheeuws vanuit de client-centered benadering en René Bouwen vanuit het taakgericht groepswerk. Verder:  “Zo werkt een groep”, “Democratisch leiderschap in kleine groepen” met Renaat Roels en Arnold Herrebout. Later ook: “Werken aan verandering”.

Parallel met de beginjaren van ‘De Bron’ en de oprichting van het Kadercentrum voor Cultureel Werk (in 1975) kwamen langdurige systematische opleidingen tot ontwikkeling: “Sociaal Cultureel Werker” (SOSKW) onder begeleiding van Trees Roels-Bauwens, “Werken met Mensen, Groepen en/in Organisaties “(SOMGO) en later, de Jaaropleiding “Effectief Leidinggeven” (JEL), onder begeleiding van Arnold Herrebout. Instellingen  en bedrijven schreven hiervoor met regelmaat deelnemers in.

Het project ‘Mens - Groep - Organisatie’ 

Bij de stopzetting van de dienst Bedrijfskadervorming integreerde de Stichting de werkthema’s in het project ‘Mens - Groep - Organisatie’. 

Vanaf de jaren 80 nam het aantal programma’s op aanvraag sterk uitbreiding. Om er enkele te noemen: “Omgaan met publiek” voor de administratie van de stad Lokeren en “Onderhandelingsvaardigheden“ voor directie en vakbonden van de BRT, met Joris De Snoeck en Arnold Herrebout. Verder “Leiding geven” voor Openbaar Ambt, OVO-provincie Antwerpen, Rijkswacht, Justitie, Algemene en Psychiatrische ziekenhuizen…

In deze periode was de invloed van de ontwikkelingen binnen de Humanistische Psychologie (met o.m. Chris Argyris en Carl Rogers) en de “Human Potential Movement” duidelijk voelbaar. Het project volgde op de voet de recente wetenschappelijke ontwikkelingen in het landschap van organisatiekunde, persoonlijke en professionele ontwikkeling, communicatie en groepswerk. De Stichting profileerde zich aldus als een ‘kenniscentrum’ op het vlak van leidinggeven, omgaan met veranderingen, doelgerichte teamontwikkeling, onderhandelen, bemiddelen en conflicthantering, functioneringsgesprekken, coaching en competentie-ontwikkeling. Centraal in deze programma’s stonden steeds begrippen als participatie, assertiviteit, democratische besluitvorming, opnemen van eigen verantwoordelijkheid in de context van leven en werk. 

Overzicht van de programma’s in het project Mens – Groep – Organisatie 

Het individu

• Persoonlijke en relationele ontwikkeling 
• Je stem laten horen 
• Eigen leiderschap opnemen 
• Keuzen leren maken en er voor staan 
• Autobiografisch schrijven 
• Ontwikkelen van persoonlijke effectiviteit 

Het individu in relatie tot anderen   

• Mezelf in relatie met anderen 
• Communicatie met publiek  
• Leren onderhandelen 
• Groeien naar leraarschap 

Groepen  en intergroepsgedrag 

• Werken in en met groepen en teams 
• Vorming opzetten, begeleiden en opvolgen  
• Besluitvorming in groepen 

De organisatie 

• Leerbeleid uitzetten in organisaties 
• Omgaan met weerstand en verandering
• Participatief leidinggeven

Samenwerking met andere projecten 

De medewerkers van “Mens - Groep - Organisatie” zijn er steeds op gebrand samen te werken met andere projecten in de Stichting Lodewijk de Raet,  zoals de “Wakkere Burger”, de Dienst Kunstzinnige vorming, het Project Onderwijs en met de Provinciale Volkshogescholen. Denk aan de programma’s Persoonlijke Groei, bv. “Zeker van Mezelf”. 

Door de vele opdrachten wordt de MGO ploeg in 1987 versterkt met medewerkers met ervaring binnen onderwijs, welzijn en de brede jeugdsector.  

In 1987 start Mieke De Veuster die zich toelegt op de methodiek van de ‘Thema Gecentreerde Interactie’, een visie en methode om levend leren in groepen te bevorderen. Het aanbod breidt uit met onder meer programma’s over communicatie voor de hulpverlening.   

In haar werking maakt MGO een evolutie door van het aanbieden van modulair opgebouwde programma’s naar vraag gestuurde programma’s op maat en naar doelgerichte procesbegeleiding van groepen en teams. 

Krachtlijnen in de ontwikkeling van het project Mens - Groep - Organisatie van 1989 tot 2004 

Participatief leidinggeven
Zowel binnen steden en gemeenten, welzijnsorganisaties, ziekenhuizen, instellingen voor jeugdzorg, willen directies en leidinggevenden op een andere manier leidinggeven, door meer inspraak te geven en samen te overleggen. Hoe begin je hier aan? De modulair opgebouwde jaaropleiding “Participatief leidinggeven”, waarin de praktijk getoetst wordt aan wetenschappelijke inzichten is een inspiratiebron voor een hele cohorte leidinggevenden. Binnen Kwadraet zal deze opleiding evolueren naar leidinggeven vanuit co-creatie. 

Vrouwen willen anders leiding geven
Intussen treden vrouwelijke leidinggevenden massaal aan in onderwijs, de brede kinderopvang en opvoedende sector en het departement Kind en Gezin. Zij zijn op zoek naar werkbare en toegankelijke kaders, die aansluiten bij hún visie op leiding geven. Vanuit MGO wordt een opleiding “Leidinggeven en samen team maken” uitgewerkt voor de brede kinder- en jeugdopvang. Ouderparticipatie vormt een leidmotief in deze opleiding.  

Samenwerken in lerende teams
Door de grote verschuiving van autoritair leidinggeven naar participatief leidinggeven krijgen teams binnen organisaties meer verantwoordelijkheden en meer beslissingsruimte. Het gaat niet meer om samen overleggen, maar om samen werken in lerende teams. Vooral psychiatrische instellingen, wooncentra voor mensen met een beperking, instellingen voor bijzondere jeugdzorg, en zorgcentra zijn vragende partij om de transitie naar lerende teams te begeleiden. “Thema Gecentreerde Interactie” (zie hoger) wordt de visie en methode die ingezet wordt tijdens deze procesbegeleidingen.  

Van adviseren naar coachen
In de jaren 90 transformeren de “Centra van Leerlingenbegeleiding” hun werking. Zij denken na over anders samenwerken met ouders, leerkrachten, kinderen en jongeren vanuit een gelijkwaardige positie. Ieder mens is een kenner van zijn eigen context, situatie en handelen en kan hierover leren nadenken en andere besluiten leren nemen. Hoe maak je met al je medewerkers een omslag van adviseren naar coachen? MGO begeleidt dit proces. 

Actieve burgers willen informatie en inspraak
In steden en gemeenten willen beleidsmensen en ambtenaren anders communiceren met het publiek, zowel aan het loket als in de schriftelijke communicatie. Medewerkers van alle diensten krijgen de kans vorming te volgen over “Communicatie met publiek”. Dit leidt tot andere folders, afschaffen van loketten, andere openingsuren, organiseren van vergaderingen in buurten, verstaanbare brieven. Kortrijk, Sint-Niklaas en Heusden Zolder worden koplopers in het organiseren van inspraak en participatie van hun burgers.  

Denken over diversiteit
Binnen een netwerk van organisaties, aangestuurd vanuit de Universiteit Gent, denkt MGO actief mee na over hoe verschillen binnen de klas, binnen een school een rijkdom zijn in leren. Wat zijn hiertoe voorwaarden en handvatten? MGO proeft van de rijke inhoudelijke kennis die een netwerkorganisatie kan bieden. Een aantal van de opgebouwde modules worden standaard opgenomen in de lerarenopleidingen.  

Duurzame relaties opbouwen binnen een fragmentarisch bestaan
De subsidiërende overheid vraagt vooral om een open vormingsaanbod waar mensen aan kunnen deelnemen binnen hun vrije tijd. Het MGO programmeert in samenspraak met de Volkshogescholen een ruim open programma met een spreiding over heel Vlaanderen. Het thema van duurzame relaties wordt uitgewerkt en leidt tot volgende programma’s: “Bouwen aan duurzame relaties” en “Vrienden maken, vrienden houden.” Twee thema’s die na 20 jaar nog niet hebben ingeboet aan maatschappelijke relevantie.  

Ontwikkelen van persoonlijk leiderschap in werk en leven
In dit domein ontwikkelt de MGO werking een ruim aanbod vanuit een herkenbare signatuur: opnemen van actief burgerschap, de balans van geven en nemen, groeiplekken voor iedereen, buiten de lijnen mogen kleuren, gericht hulp vragen, creatieve aanpassing en non conformisme, opnemen van ontwikkelingstaken doorheen de levensloop, zich verhouden tot het lot.

Hoe het verder gaat? 

Vanaf 1998 treedt Chantal D’Haemers toe tot het team. Zij zou later samenwerken met het onderwijsproject voor ‘Klasmanagement’. In 2000 volgt Yves Larock Arnold Herrebout op. Het ideeëngoed van het project wordt verder gezet binnen Kwadraet, de opvolger van de landelijke werking van de Stichting Lodewijk de Raet.

Auteur: Arnold Herrebout, aangevuld door Mieke De Veuster, april 2018 - februari 2019

Biografische gegevens Arnold Herrebout

Arnold Herrebout (°Sint-Eloois-Winkel 1940 - +Hove 2018), lic. Toegepaste Psychologie K.U.L. Onderzoeker Centrum voor Andragogisch Onderzoek vzw (1966-1980) en nevenambtelijk medewerker Stichting Lodewijk de Raet (plaatselijk cultureel werk en het werken met groepen). Vanaf 1980 tot 2000, educatief medewerker van de Stichting voor het project “Mens - Groep - Organisatie”.   

Via heel veel cursuswerk leverde hij een belangrijke bijdrage aan de implementatie van nieuwe inzichten uit de “Human Potential Movement” zoals o.a. leidinggeven, coachen, samenwerken, onderhandelen, conflicthantering en omgaan met veranderingen. Hij verdiepte zich ook in intermenselijke verhoudingen, groepswerk, groepsbegeleiding en organisatieontwikkeling. 

Biografische gegevens Mieke De Veuster

Mieke De Veuster (Lier 1949°) Lic. psychologie KUL Leuven. Postgraduaat gedragspsychotherapie en psychodynamische kinder- en jeugdpsychotherapie aan KUL. 

Psychopedagogisch coördinator in instelling voor jongeren met mentale beperking en zelfstandig jeugdpsychotherapeut (1972 – 1989). Stafmedewerker bij project Mens-Groep-Organisatie van Stichting Lodewijk De Raet (1989 – 2004). Stafmedewerker leerbeleid bij Landelijke Kinderopvang vzw (2004 -2014). 

Zelfstandig jeugdpsycholoog en coach binnen de brede kinderopvang en jeugdsector. Schrijfcoach autobiografische verhalen (2015 tot heden). Auteur van: “Groot worden: Een documentaire over jongeren.”